श्री तुळजाभवानी मंदिर- तुळजापूर.

तुळजाभवानी मंदिर – देवीचा पवित्र निवासस्थान

थेट दर्शन

तुळजापूर, उस्मानाबाद जिल्ह्यातील तुळजाभवानी मंदिर हे भारतातील एक प्राचीन व पवित्र मंदिर आहे. देवी दुर्गेच्या भुवनेश्वरी स्वरूपाला समर्पित असलेल्या या मंदिराला भक्तांमध्ये अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. दरवर्षी हजारो भाविक या मंदिराला भेट देतात.

ऐतिहासिक व पौराणिक महत्त्व

• ऐतिहासिक पार्श्वभूमी: हे मंदिर १२व्या शतकात यादव राजवंशाच्या काळात बांधले गेले, असे मानले जाते. नंतर हे मंदिर मराठा साम्राज्याच्या अधिपत्याखाली आले आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांनी या देवीला आपल्या कुलदेवता मानले.
• पौराणिक कथा: दंतकथेनुसार, देवी भवानीने राक्षस मातंगाचा नाश करण्यासाठी अवतार घेतला. ती आपल्या भक्तांचे रक्षण करते आणि त्यांना सामर्थ्य व धैर्य प्रदान करते, असे मानले जाते.

आर्किटेक्चरल सौंदर्य

• हे मंदिर हेमाडपंती आणि द्रविड वास्तुशैलीचा अद्वितीय संगम दर्शवते.
• गर्भगृहात काळ्या दगडातून कोरलेली देवी भवानीची मूर्ती आहे, जी अद्भुत तेजस्वी वाटते.
• मंदिरात भव्य प्रवेशद्वार, प्रांगणे व कोरीव कामाने सजवलेल्या भिंती आहेत.

आध्यात्मिक महत्त्व

• मराठ्यांची कुलदेवता: देवी भवानीला अनेक मराठा कुटुंबे आपली कुलदेवता मानतात.
• नवरात्र उत्सव: नवरात्र काळात मंदिर विशेष सजवले जाते आणि विविध विधींनी भरलेले कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
• श्रद्धा व भक्ती: भक्त देवीकडे संपत्ती, सामर्थ्य व मनोकामना पूर्ण होण्यासाठी प्रार्थना करतात.

मुख्य आकर्षणे

• कल्लोळ तीर्थ: मंदिराच्या आवारातील एक पवित्र जलकुंड, जे भक्तांसाठी महत्त्वाचे आहे.
• धर्मशाळा: भाविकांसाठी राहण्याची व पूजाविधी करण्याची सुविधा मंदिराजवळ उपलब्ध आहे.
• सण उत्सव: नवरात्र, महाशिवरात्र व चैत्र नवरात्र या सणांना मंदिरात विशेष सोहळे साजरे केले जातात.

छत्रपती शिवाजी महाराजांचा वारसा

मराठा इतिहासात या मंदिराला विशेष स्थान आहे, कारण देवी भवानीने छत्रपती शिवाजी महाराजांना एक दिव्य तलवार आशीर्वाद म्हणून दिली, ज्याचा उपयोग त्यांनी आपले साम्राज्य उभारण्यासाठी व लोकांचे रक्षण करण्यासाठी केला.

निष्कर्ष

तुळजाभवानी मंदिर केवळ धार्मिक स्थळ नसून महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक वारशाचे प्रतीक आहे. हे मंदिर लाखो भक्तांची श्रद्धा आणि भक्तीचे केंद्र आहे. याठिकाणी भेट देणे म्हणजे देवीच्या दिव्य शक्तीचा अनुभव घेणे आणि महाराष्ट्राच्या समृद्ध संस्कृतीची साक्ष देणे होय.

संपर्क तपशील